De herziening van de SCL – SCL 2.0

Door Ron van der Aa en Kaat van der Haar

Inleiding

Sinds 2012 is Nederland bekend met de Safety Culture Ladder (SCL, toen nog onder de naam Veiligheidsladder). Destijds gestart als een product van ProRail en vanaf 2016 als een product vanuit NEN.

In al die jaren is de SCL uitgegroeid tot een product dat in steeds meer sectoren wordt toegepast en inmiddels ook internationaal steeds meer bekendheid en toepassing kent.

Maar, zoals met elk product van NEN gebeurt, komt er een moment dat nagegaan moet worden of er op basis van ontwikkelingen in de markt aanleiding is om te bepalen of een herziening wenselijk/nodig is. Dat proces heeft in de afgelopen jaren plaatsgevonden en heeft geleid tot de ontwikkeling van SCL 2.0.

Aanleiding

In de afgelopen jaren heeft er een grote verbreding van het toepassingsgebied van de SCL plaatsgevonden. Was het in de eerste jaren nog een product dat hoofdzakelijk in de spoorsector werd toegepast, vanaf 2016 is er een verbreding te zien naar vele andere sectoren. Voorbeelden daarvan zijn de bouwsector, de netbeheerders en sectoren op diverse vormen van dienstverlening.

Met die verbreding in de toepassing van de SCL kwamen er ook meer een meer opmerkingen over de SCL, zowel op het gebied van het Handboek als het Certificatieschema.

Voorbeelden hiervan zijn:

• De SCL kent teveel ‘spoor-gerelateerde termen’, waardoor de toepassing in andere sectoren lastig is;
• De SCL kent teveel beschrijvingen die systeemgericht zijn, die daarmee niet passen binnen het meten van de veiligheidscultuur;
• In de SCL komt de (rol van de) medewerker onvoldoende naar voren, terwijl de medewerker een grote rol speelt binnen het veiligheidsbewustzijn van een organisatie;
• In de SCL ligt de focus teveel op Arbeidsveiligheid, terwijl veiligheidscultuur veel breder is;
• Het huidige systeem van scores op een bedrijfsaspect/karakteristiek heeft ongewenste effecten (ook wel verwoord als ‘calculerend gedrag’).

Deze signalen hebben de aanleiding gevormd voor een volledige herziening van de SCL, resulterend in een nieuwe versie van de SCL genaamd SCL 2.0.

SCL 2.0

Naast de eerder genoemde signalen om de SCL te herzien zijn er ook onderwerpen die duidelijk gehandhaafd zouden moeten worden, zoals de herkenbaarheid van de SCL en de mogelijkheid tot toepassing binnen alle sectoren.

In de afgelopen jaren is SCL 2.0 ontwikkeld. De kenmerkende verschillen ten opzichte van de huidige SCL zijn;

1. De 6 bedrijfsaspecten zijn vervangen door 5 thema’s;
2. De methode van beoordeling door middel van scores is vervangen door een beoordeling die niet meer gebaseerd is op een puntentelling maar meer uitgaat van de observaties van de auditor op het gebied van houding, gedrag en cultuur.

Ad 1: In SCL 2.0 zijn de huidige 6 bedrijfsaspecten vervangen door de volgende 5 thema’s;

Thema 1:             beleid & leiderschap

Thema 2:             kennis & vaardigheden

Thema 3:             primaire & secundaire processen

Thema 4:             samenwerking

Thema 5:             leren & verbeteren

Ieder thema is daarbij onderverdeeld in een onderdeel ‘organisatie’ en een onderdeel ‘gedrag’.

Daarnaast kent elk thema enkele subthema’s, passend bij het hoofdthema.

Wat duidelijk anders is, is de beschrijving van de thema’s. In SCL 2.0 is deze beschrijving verhalend vormgegeven via een zgn. storytelling. In deze storytelling wordt een beschrijving gegeven wat er in een organisatie, op het betreffende (sub)thema en voor de betreffende trede, herkenbaar zou moeten zijn/geconstateerd zou moeten worden.

Ad 2: Bij SCL 2.0 wordt voor de beoordeling geen gebruik meer gemaakt van een puntentelling.

Bij de beoordeling wordt gewerkt met 3 kleuren; een groene, een rode en een oranje score zijn daarbij mogelijk. Hierbij wordt een afzonderlijke beoordeling van ‘Organisatie’ (O) en ‘Gedrag’ (G) uitgevoerd. Omdat het bij het beoordelen van de cultuur met name gaat om de effectiviteit van de inspanningen en instrumenten die men implementeert, weegt de beoordeling van ‘G’ het zwaarst.

Een groene score geeft visueel weer dat een thema als voldoende beoordeeld is. Een thema wordt als voldoende (groen) beoordeeld als de auditoren het beeld hebben dat grotendeels voldaan wordt aan de kenmerken van dat thema.

Een rode score geeft visueel weer dat een thema als onvoldoende beoordeeld is.

Tot slot, een oranje score geeft visueel weer dat de organisatie ten dele voldoet aan de beschrijvingen die horen bij een thema en dat de organisatie inspanningen verricht om hier volledig aan te gaan voldoen.

Eisen beoordeling:

Bij de beoordeling van O moeten minimaal 4 van de 5 thema’s ‘voldoende’ (groen) beoordeeld zijn. Het thema dat geen groene score heeft, moet oranje scoren voor een positieve beoordeling. Een rode beoordeling betekent dat de trede niet gehaald is.

Bij de beoordeling van G moeten alle thema’s ‘voldoende’ (groen) beoordeeld zijn.

De rapportage

Omdat bij de nieuwe manier van beoordelen geen punten meer worden toegekend, kan dit ertoe leiden dat organisaties minder ‘houvast’ ervaren ten aanzien van de uitkomsten van de beoordeling. Om dit mogelijk ongewenste effect weg te nemen en ook omdat er al langere tijd behoefte bestond aan eisen waaraan de rapportage moest voldoen, zijn er nieuwe criteria voor de rapportage opgesteld. Deze nieuwe criteria zorgen voor een goede verantwoording en onderbouwing van de bevindingen.

Tijdens de audit worden de 5 thema’s met de onderliggende onderwerpen beoordeeld. Op basis hiervan constateert het auditteam sterke punten en verbeterpunten.

In de verslaglegging motiveren de auditoren per thema voor de afzonderlijke onderwerpen wat zij aan sterke punten en verbeterpunten hebben vastgesteld tijdens de audit. Hiermee krijgt de organisatie een beeld van haar positie binnen een trede, en daarmee van het groeipotentieel binnen ieder thema.

Ook bevat het auditverslag een  onderbouwing waaruit herleidbaar moet zijn waarom het thema een bepaalde beoordeling gekregen heeft. Op deze wijze neemt het auditteam verantwoordelijkheid voor de goede uitvoering van de audit, waarbij de bevindingen van het auditteam de organisatie ook direct verder kunnen helpen in het ontwikkelen naar een hogere trede.

Dit zijn de criteria voor de verslaglegging:

• Per thema wordt voor de afzonderlijke onderwerpen een rapportage geschreven over wat goed is en wat beter kan. Ook wordt een beoordeling gegeven (op O en G): groen, oranje, rood? Uitgangspunt is dat de opsomming per thema cultuurgericht moet zijn. O en G worden in samenhang met elkaar beoordeeld. Bij de beoordeling van ‘organisatie’ wordt de relatie naar en de consequentie voor de cultuur gelegd. Hierbij is het globale beeld ten aanzien van het thema leidend. Hier wordt tevens een onderbouwing van de score opgenomen.
• Als de auditor iets bijzonders gezien heeft moet hij dit benoemen met de aanvulling wat dit volgens hem voor de cultuur betekent. Als de auditor daarbij aspecten tegenkomt die een directe relatie hebben met elementen die beschreven zijn bij ‘Organisatie’, dan moeten ook die benoemd worden.
• De rapportage moet beschrijven wat de bevindingen zijn: hoe ziet de foto er uit? Het is geen advies maar enkel een weergave van de bevindingen.
• De rapportage mag niet herleidbaar zijn tot 1 persoon. Persoonlijke zaken mogen geen onderdeel zijn van de rapportage.

De validatie

Op dit moment testen we, zowel in Nederland als in Duitsland,  of de nieuwe versie van de SCL (SCL 2.0) duidelijk is en in de praktijk voor organisaties en auditoren goed werkt. Dit proces noemen we de validatie van SCL 2.0.

Bij deze validatie zijn alle CI’en in Nederland en Duitsland betrokken. Ieder van hen zal daarbij 1 audit gebruiken voor dit validatieproces. Maar ook de mening/visie van de rest van de markt is van groot belang. Daarom wordt er naast de validatie in de maanden september en oktober 2022 ook een openbare commentaarronde georganiseerd.

Op basis van de uitkomsten van de validatie en de commentaren uit de openbare commentaarronde zal SCL 2.0 bijgesteld en uiteindelijk medio 2023 (planning) gepubliceerd worden.

Het Expertteam SCL 2.0

De herziening van de SCL, resulterend in SCL 2.0, is een proces van de lange adem geweest. Het is ook nogal wat om zowel de beschrijving van de SCL als de methode van beoordeling te herzien.

Dit was echter niet gelukt zonder de inbreng en inzet van een aantal experts. Zij verdienen het dan ook om hierbij nadrukkelijk genoemd te worden.

Dank je wel Marina van Beekveld, Arno de Graaff, Frank Thoonen, Gerd-Jan Frijters, Hans Aarns, Robert Taen en Taco Buissant des Amorie!