Marco Vonk is sinds anderhalf jaar gemeentesecretaris bij de gemeente De Ronde Venen. Zijn veiligheidsdenken stamt echter uit zijn tijd bij grote industriële bedrijven. ‘Daar kunnen we nog veel van leren als gemeentes. Maar met de SCL hebben we als gemeente een doeltreffend instrument in handen om het veiligheidsdenken te verbeteren.’
De Ronde Venen besloot begin 2024 om met de Safety Culture Ladder te gaan werken met de ambitie om trede 3 te bereiken. De gemeente is daarmee een koploper. ‘Ik zag om me heen dat sommige zaken op veiligheidsgebied simpelweg onvoldoende waren. De SCL kan een nuttig instrument zijn om die te verbeteren, ook voor andere gemeentes.’
SCL
De Safety Culture Ladder (SCL) is een certificatieschema op het gebied van veiligheid en gezondheid en richt zich voornamelijk op houding en gedrag. Door vooral deze componenten te beïnvloeden, wil het schema de veiligheid verhogen. Want je kunt wel samen allerlei regels afspreken, maar uiteindelijk zijn toch de houding en het gedrag van diegene die ermee moet werken, doorslaggevend. Het systeem werkt met verschillende treden die elk een veiligheidsniveau representeren waarop een organisatie zich kan bevinden. De SCL staat niet alleen voor fysieke veiligheid maar voor veiligheid op alle gebieden, dus ook psychosociale veiligheid en gezondheid. Vonk ziet in zijn gemeente de risico’s op beide vlakken, licht hij toe. ‘Neem veiligheidskleding van de buitendienst of aandacht voor bijvoorbeeld tilwerk, het belang van een opgeruimde werkplek waar geen snoeren rondslingeren, of simpelweg het jezelf vasthouden aan de trapleuning als je naar beneden loopt. De SCL zetten we vooral in om dat fysieke deel van veiligheid te borgen, maar we willen veiligheid ook breder verbeteren, op sociaal gebied.’
Hele organisatie
Als reden om met de SCL te gaan werken, noemt Vonk twee zaken. ‘Ten eerste hebben we een instrument nodig om wat we buiten doen, ook binnen te kunnen doen. Voor buiten is er bijvoorbeeld een certificaat voor de VCA, maar dat leent zich minder goed voor binnen de organisatie. Zo wil ik bijvoorbeeld niet dat er binnen met zwaar meubilair gesjouwd wordt of dat er overal losliggende snoeren liggen. Dat veiligheidsdenken komt voor een groot deel door mijn eerdere werk bij grote industriële bedrijven. Binnen dat soort organisaties ligt veiligheidsdenken op een hoger niveau dan bij gemeentes. Zo is het bij een bekende grote olieproducent heel normaal dat wanneer iemand zonder hand aan de leuning van de trap loopt, die persoon hierop aangesproken wordt. Of als je met iemand belt die in de auto blijkt te zitten, je het gesprek beëindigt. En dan maakt het niet uit of die ander bij het bedrijf werkt of niet. Een ander voorbeeld is de directeur van een papierfabriek die altijd veiligheidsschoenen draagt op het werk. Hele heldere simpele regels die door het personeel steeds meer als vanzelfsprekend worden gezien omdat het hele bedrijf in alle lagen die regels uitdraagt. Op uniforme wijze. En dat is waar we als gemeente ook naartoe willen. We geven daarvoor onder andere cursussen en hanteren verschillende toolbox-meetings. Dat zijn korte vergaderingen van een paar minuten over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld het zagen met een bepaald zaagblad. En we laten uiteraard ook via audits toetsen hoe het veiligheidsbewustzijn onder onze mensen leeft. Uiteindelijk willen we bereiken dat iedereen elkaar actief aanspreekt als zaken niet goed gaan. Dat hoeft dus helemaal niet persoonlijk te zijn, maar het gaat over concrete veiligheidszaken. Door dat los te koppelen voelen mensen zich vrijer elkaar te benaderen.’
Partners
Bovendien wil Vonk met de implementatie van de SCL over twee jaar zo ver zijn dat ook de grote leveranciers van de gemeente gaan werken met de SCL. ‘Wij zijn slechts één schakel in de hele keten maar we willen het veiligheidsdenken breder uitdragen. Vandaar dat we ook onze partners erbij willen betrekken om zodoende stappen te zetten. We willen onze inkoopkracht dus gebruiken om een kleine bijdrage te leveren, ketenbreed, om veiligheidscultuur te verbeteren. Binnenkort vertellen we hierover op onze Dag van de Ondernemer in november. Dat wil overigens niet zeggen dat het zo zwart wit is dat we zeggen dat vanaf 1 januari 2025 geen enkel bedrijf meer met ons samenwerkt dat niet al trede twee heeft bereikt. Het gaat om het zaaien van een zaadje van bewustzijn dat dan langzaam tot wasdom moet komen. Maar uiteindelijk is het wel zo handig als onze partners dezelfde veiligheidssystematiek hanteren als wij en dat zij net zo serieus met veiligheid bezig zijn als wij.’ De invoering van de SCL heeft dus als kern het veiligheidsdenken te laten indalen bij het medewerkers en samenwerkingspartners, zegt Vonk. ‘Veel meer dan nóg maar weer eens een eis toevoegen aan onze aanbestedingen bijvoorbeeld. Het is geen afvinklijstje maar een manier van denken en doen.’
‘Mij gebeurt vast niets’
De SCL kan bepaalde concrete gevaren binnen de gemeente aanpakken, denkt Vonk. ‘Een gemeente doet deels natuurlijk gevaarlijk werk. Denk aan het vuilnis ophalen of andere zaken van de buitendienst zoals wegwerkzaamheden. We werken bijvoorbeeld met vrachtauto’s met een grijparm erop. Je wilt natuurlijk niet dat iemand daar een ongeluk mee krijgt want we willen dat al onze mensen aan het einde van de dag weer veilig thuiskomen. Of neem het aantrekken van lange veiligheidskleding wanneer het warm is. Daar kun je discussie over krijgen, want vaak denken mensen ‘mij zal wel niks overkomen’. Onze medewerkers werken al zo veel mogelijk op een veilige manier. Maar het zal je maar gebeuren dat er een keer tóch iets gebeurt. Juist dat soort scenario’s willen we voor zijn en daarom moet er zo min mogelijk ruimte zijn voor discussie. Als iedereen zich aan dezelfde regels houdt, verbetert de veiligheid en na verloop van tijd zal dat steeds natuurlijker aanvoelen binnen de hele organisatie.’
Zet de stap
Vonk heeft tot slot nog advies voor andere gemeentes die met de SCL willen gaan werken. ‘We zijn natuurlijk pas net begonnen, maar wat ik wel al kan zeggen is dat je realistische stappen moet zetten. De SCL leent zich daar uitstekend voor omdat er verschillende treden zijn. Per trede zijn er heldere handvatten om het veiligheidsbesef te vergroten. Door de handvatten van de SCL kun je als gemeente op een doeltreffende manier je veiligheid verhogen. Praat er dus niet alleen over, maar ga aan de slag, want het is niet zo moeilijk als men wellicht denkt!’